Ceffylau

Mae corfforaethau mawr yn prynu ffermydd yng Nghymru i blannu coed ar ardaloedd sylweddol. Mae hon yn broblem wirioneddol ar sawl lefel, ac nid dyma, o reidrwydd, yw’r defnydd tir mwyaf effeithiol ar gyfer dal carbon.</em>

Mae corfforaethau mawr yn prynu ffermydd yng Nghymru er mwyn  plannu coed ar ardaloedd sylweddol.

Y cymhelliant i’r cwmnïau yw y bydd y coed yn atafaelu carbon deuocsid i wneud iawn am allyriadau carbon deuocsid y busnes, neu’n wir i werthu’r gwrthbwysiad carbon i barti arall. Mae plannu coed yn denu grantiau hael gan Lywodraeth Cymru sy’n ychwanegu at atyniad ariannol y cynlluniau hyn. Gyda’r symiau enfawr o gyfalaf sydd gan gwmnïau mawr, gallant gynnig symiau enfawr ar gyfer prynu tir sy’n prisio allan unrhyw gystadleuaeth, yn enwedig pobl leol.

Mae Llywodraeth Cymru wedi ymrwymo i allyriadau carbon o sero net i Gymru erbyn 2050, felly ar yr wyneb, ymddengys bod polisïau i blannu coed yn ddull synhwyrol o gyflawni’r uchelgais hon. Fodd bynnag, mae hwn yn achos clir o ganlyniadau anfwriadol. Gyda chorfforaethau o’r tu allan i Gymru yn plannu’r coed ac yn hawlio’r credydau carbon o dan Cod Carbon y DU , ni fyddai’r carbon a atafaelwyd o dan y cynlluniau hyn yn cyfrif tuag at falans carbon i Gymru. Er bod Llywodraeth Cymru yn talu am blannu a chynnal a chadw’r coed, mae’r tirfeddianwyr yn berchen ar y credydau carbon.

Mae’r broblem hon yn datgelu peryglon dull un dimensiwn o greu polisi. Nid yw’r ymgyrch i fynd i’r afael â dal carbon yn y dirwedd yn ystyried y nifer o agweddau pwysig eraill ar gyfer ardaloedd gwledig:

Bioamrywiaeth – mae’r coed sy’n cael eu plannu ar gyfer y prosiectau dal carbon hyn yn gyffredinol yn gonwydd anfrodorol sy’n tyfu’n gyflym, wedi’u plannu mewn planhigfeydd trwchus. Mae’r rhain yn creu cynefinoedd sy’n estron ac yn ddigroeso i’n bywyd gwyllt. Byddai’n well pe bai’r planhigfeydd o goed brodorol. Ar gyfer bywyd gwyllt, mae’n well fyth cynnal cynefinoedd glaswelltir a phorfa goediog traddodiadol.

Diwylliant – mae diwylliant lleol ynghlwm yn agos â’u dolydd. Gyda diflaniad cynefinoedd glaswelltir o dan blanhigfa goedwigaeth, mae arferion traddodiadol a chymunedau ffermio hefyd yn diflannu o’r dirwedd.

Economi – tra’u bod yn eiddo i endidau corfforaethol nad ydynt yn lleol ac wedi’u gorchuddio â choedwigoedd, does dim mynediad economaidd lleol ystyrlon i’r tir. Mae’n cyfrannu at y patrwm di-baid o bobl yn troi i ffwrdd o’r tir tuag at fywyd trefol a diwydiannol sy’n wraidd I’r problemau byd-eang yr ydym yn eu profi, gan gynnwys newid yn yr hinsawdd.

Yn eironig, nid yw hyd yn oed yn glir taw plannu coed yw’r ffordd orau o ddal carbon yn y dirwedd. Gall glaswelltiroedd a phorfeydd coediog fod yn well am amsugno a storio carbon na choedwigoedd, yn dibynnol ar amryw ffactorau.

Mewn papur ymchwil o Brifysgol California, awgryma Davis yn bod glaswelltiroedd yn sinc carbon mwy dibynadwy na choed oherwydd y risg y gallai coedwigoedd losgi Mae carbon yn cael ei ddal yn y pridd yn ogystal â’r llystyfiant. Mewn coedwigoedd mae’r rhan fwyaf o’r carbon yn cael ei ddal yn y biomas coediog, ond mae glaswelltiroedd yn storio’r rhan fwyaf o’u carbon o dan y ddaear. Pan fydd coedwig yn llosgi, mae’r swm sylweddol o garbon sy’n cael ei ddal yn y coed yn cael ei drawsnewid yn garbon deuocsid a’i ryddhau i’r atmosffer. Nid yw hon yn broblem sylweddol ym Mhrydain, ond yn sicr mae’n ystyriaeth fawr mewn hinsoddau sychach.

Mae’r amodau ar gyfer caniatau i laswelltiroedd fod yn storfeydd carbon effeithiol yn dibynnu ar sawl ffactor:

Dim braenaru – mae aredig neu lenwi’r pridd, er enghraifft i ail-hadu porfa neu dyfu cnydau eraill, yn rhyddhau carbon o’r pridd. Y newyddion da yw ei bod yn bosibl tyfu cnydau âr heb eu trin, trwy ddull a elwir yn ddrilio uniongyrchol. Mae gan y borfa ‘barhaol’ neu ‘heb ei gwella’ honno lawer o fuddion i dda byw, er enghraifft porthiant mwy maethlon ac amrywiol a rhinweddau meddyginiaethol rhai planhigion a geir yn y porfeydd naturiol hyn. Ymarferir y syniadau hyn mewn ‘amaethyddiaeth adfywiol’ lle mae’r pridd yn cael ei amddiffyn trwy gael gorchudd llystyfiant bob amser, sy’n hybu iechyd pridd, ffrwythlondeb ac felly cynhyrchiant, mae hefyd yn effeithiol wrth ddal a storio carbon.

Pori – mae presenoldeb llysysyddion mawr, gan gynnwys da byw domestig, yn hanfodol i’r broses hon. Mae pori yn hyrwyddo tyfiant glaswellt fel bod mwy o garbon yn cael ei atafaelu ar gyfer tyfiant planhigion. Mae’r anifeiliaid pori yn trosi’r planhigion maen nhw’n eu bwyta yn fàs corff, egni a dom. Mae chwilod tail yn mynd â’r tail o dan y ddaear lle mae’n cael ei integreiddio’n gyflym i’r pridd, gan gynyddu ffrwythlondeb y pridd a chynyddu y cynnwys carbon.

Mae chwilod tail ac infertebratau eraill yn chwarae rhan ganolog yn iechyd y pridd trwy ei awyru a symud deunydd o gwmpas. Mae angen amddiffyn infertebratau trwy leihau’r defnydd o blaladdwyr a thrwy beidio â thrin y pridd.

Ceir rhywfaint o ymchwil hynod ddiddorol hefyd ar sut y gall mamaliaid mawr gynyddu atafaelu carbon oherwydd eu swyddogaethau yn yr ecosystem, gyda’r goblygiad y gall adfer poblogaethau anifeiliaid gwyllt gael dylanwadau cadarnhaol sylweddol ar y  cylch carbon. Gweler hefyd; Animeiddio’r Cylch Carbon  a phapurau cefndirol.

Heb gemegau – mae defnyddio gwrteithwyr cemegol, chwynladdwyr a phlaladdwyr yn lladd y pridd yn raddol a’i droi’n gyfrwng mwynau anadweithiol. Mae pridd iach yn llawn organebau byw sy’n cyfrannu at brosesau bywyd o dyfu a phydru ac ailgylchu. Y priddoedd byw hyn sy’n amsugno ac yn storio carbon. Dioddefa priddoedd marw o erydiad a chânt eu colli i’r gwynt a’r glaw. Ar y gyfradd gyfredol o golli pridd ledled y byd, dim ond 60 cynhaeaf sydd gennym ar ôl cyn i’r pridd ddiflannu. Ni allai’r angen am  arferion ffermio adfywiol  fod yn gliriach.

Mae angen pren arnom at lawer o ddibenion, ond gallai’r rhuthr i blannu coed ar gyfer dal carbon fod yn gamsyniol ac mae’n creu problemau eraill. Mae glaswelltiroedd pori, yn enwedig porfa goediog, yn darparu nifer o fuddion i fywyd gwyllt a phobl yn ogystal â bod yn agosach at gyflwr naturiol y tir.