Y gwirfoddolwyr sy’n dod i weithio yng Nghoetir Anian / Cambrian Wildwood yw calon a grym gyrru’r prosiect. Mae rhan wych o’r hyn sy’n digwydd ar y tir yn ganlyniad i waith gwirfoddolwyr ar y diwrnodau gwaith misol. Mae hefyd yn ffordd sylfaenol i bobl fod yn rhan o Goetir Anian, gan rhoi nid yn unig amser a llafur, ond hefyd dylanwadu ar sut mae’r prosiect yn esblygu ac i ryngweithio’n uniongyrchol â’r dirwedd.
Un o’r gweithgareddau poblogaidd ar y tir yw plannu coed. Yn ystod Gaeaf 2018/19 plannon ni dair darn bach o goetir newydd ar ddwysedd uchel, i greu rhai ardaloedd sylfaen mewn rhedyn trwchus. Bydd y rhain yn darparu cynefin newydd yn y tymor byr a dros y tymor hwy byddant yn ffynonellau hadau ar gyfer lledaenu coed ymhellach. Eleni, rydym wedi cychwyn rhaglen barhaus o ‘No Fence Planting’, a fydd yn parhau am gyfnod amhenodol yn y blynyddoedd i ddod, gan blannu ychydig gannoedd o goed y flwyddyn.
Mae plannu heb ffensys yn cwmpasu ystod o dechnegau i sefydlu coed ym mhresenoldeb llysysyddion a heb ddefnyddio ffensys amddiffynnol. Yn gyffredinol, plannir y coed ar ddwysedd isel, fel coed sengl neu grwpiau bach. Ychydig flynyddoedd yn ôl, cyhoeddwyd erthygl ar y wefan, Sabre Planting with the Tree Shepherd.
Mae’r erthygl yn disgrifio gwaith Steve Watson sydd wedi arloesi a mireinio’r technegau. Dros 35 mlynedd, mae e wedi sefydlu cannoedd o erwau o goetir yn Eryri, gyda chytundeb y tirfeddianwyr, ac ym mhresenoldeb defaid.
Y canlyniad yw gwelliannau ysgubol i’r dirwedd, i fywyd gwyllt, i ddal a storio carbon, ac i’r anifeiliaid sy’n pori’r tir. Mae porfa’n cael ei gwella ac mae’r cyfleoedd i gysgodi’n cael eu datblygu, gan arwain at gynnydd amlwg yng nghynhyrchedd y tir.
Mae’r erwau hyn yn herio’r ddadl gan bod gwrthdynnu rhwng pori a choed. Fel y noda Steve, esblygodd coed a choetiroedd ym mhresenoldeb llysysyddion, ac nid yw tirwedd goediog heb lysysyddion yn naturiol. Cymerir ei dechnegau yn uniongyrchol o arsylwi’n agos ar sut mae coed yn ymsefydlu’n naturiol ym mhresenoldeb pwysau pori. Mae’r potensial i gynyddu gorchudd coed yn yr ucheldiroedd trwy blannu heb ffensys yn enfawr.
Defnyddir tri phrif ddull;
Plannu ‘Saber’: Mae hyn yn defnyddio topograffi yn y dirwedd. Mae coed sydd tua 4 troedfedd (1.2 metr) o uchder yn cael eu plannu ar lethr serth ar ongl sgwâr i’r ddaear. Mae’r blaguryn blaenllaw y tu hwnt i gyrraedd pori, neu os caiff ei bori mae blagur llai hygyrch yn cymryd yr awenau. Yn aml, mae’r coed ar ffurf grwm wrth iddynt gywiro eu ongl blannu wreiddiol i dyfu’n fertigol.
Defnyddio gorchudd: Defnyddir gorchudd sy’n bresennol yn y dirwedd, er enghraifft eithin, mieri, drain a rhedyn, i ddarparu gorchudd ar gyfer y coed newydd.
Unwaith eto, mae coed sydd tua 4 troedfedd (1.2 metr) o uchder yn cael eu plannu ar ymyl dryslwyni neu o fewn rhedyn. Nid anhawster mynediad yn unig sy’n amddiffyn y coed yma; ffactor arall yw’r ffordd y mae’r llystyfiant gorchudd yn cuddio’r coed o’r golwg.
Helyg fforchog: Mae’r dechneg hon yn defnyddio toriadau helyg 9 troedfedd (2.7 metr) – mae toriadau sengl yn agored i’r gwynt ac felly dewisir toriadau fforchog i ddarparu sefydlogrwydd. Mae’r toriadau yn cael eu gwthio 4 troedfedd i’r ddaear, gyda’r fforc ychydig o dan wyneb y ddaear a dau goes 5 troedfedd uwchben y ddaear.
Bydd Coetir Anian yn defnyddio’r holl dechnegau hyn i sefydlu mwy o orchudd coed.
Y gaeaf diwethaf cynhaliwyd pedwar diwrnod o blannu heb ffensys ym Mwlch Corog. Roedd Steve Watson yn bresennol ar bob un o’r pedwar diwrnod hyn i ddarparu hyfforddiant yn y dulliau.
Ym mis Chwefror, treialwyd dull newydd o blannu y mae Steve yn ei ddatblygu mewn ymateb i’r heriau a gyflwynir gan Bwlch Corog. Mae rhan fawr o’r safle wedi’i orchuddio â gwellt y gweunydd (Molinia caerulea) sy’n creu mat trwchus o lystyfiant sy’n anodd i goed ymsefydlu ynddo; ar ben hynny, nid yw topograffi’r ardal hon yn cynnwys llawer o dir serth ac ychydig iawn o orchudd sydd ar gael. Defnyddiwyd toriadau helyg wrth i ffyn gael eu gwthio bron yn llwyr i’r ddaear. Yn ddamcaniaethol, bydd plannu nifer fawr mewn grwpiau trwchus yn galluogi rhai i osgoi pwysau pori. Yn ogystal, gan mai helyg yw’r rhywogaeth fwyaf poblogaidd ar gyfer pori gan y ceffylau, byddant yn gweithredu fel deniad oddi wrth rywogaethau eraill o goed sy’n tyfu.
Gyda datblygiad prysgwydd helyg yn y glaswellt rhostir porffor, ac ychwanegu bedw lwyd, bydd math arbennig o gynefin yn cael ei adfer i’r dirwedd. Mae’r Dosbarthiad Llystyfiant Cenedlaethol yn nodi hyn fel ‘W4 Betula pubescens – coetir Molinia caerulea’.
Mae’r prosiect hwn wedi derbyn cyllid trwy Raglen Cymunedau Gwledig – Rhaglen Datblygu Gwledig Llywodraeth Cymru 2014-2020, a ariennir gan Gronfa Amaethyddol Ewrop ar gyfer Datblygu Gwledig a Llywodraeth Cymru.